हो, तो राम होता

हो, तो राम होता
त्याने वध केले
आवश्यक होते म्हणून
पण,
ज्याचा वध केला त्याच्याबद्दल
मनात किल्मिष नव्हते त्याच्या
अन डोळाही नव्हता
ज्याचा वध केला त्याच्या
सत्तेवर, संपत्तीवर, स्त्रीवर
आणि
वध केल्यानंतर दिला निरोप
सन्मानानेच,
तो दुर्भावरहित होता
हो, तो राम होता...

सोडले त्याने पत्नीला वनात
तेही गर्भवती असताना
पण सोबत धाडला बहिश्चर प्राण
नीट व्यवस्था लावायला
टाकून नाही दिले तिला
बेजबाबदारपणे
अन नाचून पार्टीही नाही केली
सुटलो बुवा एकदाचा म्हणून
किंवा
एखादी इच्छा पूर्ण केली नाही
चहात साखर कमी झाली
यासारख्या कारणांनी नाही सोडले तिला
किंवा
दुसऱ्या परीवर जीव आला म्हणून
कंटाळा आला म्हणून
अगदी- व्यक्तीस्वातंत्र्य म्हणून सुद्धा
नाही सोडले त्याने पत्नीला...
कोणताही आदर्श जगणं
किती कठीण असतं
मनावर कसा दगड ठेवावा लागतो
हे युगायुगांना शिकवण्यासाठी
त्याने केला त्याग, गर्भवती पत्नीचा
तेही डोळ्यात पाणी आणून
आपलेच हृदय कापून काढावे
अशा वेदना साहून
तो उत्तुंग होता
हो, तो राम होता
राजा असूनही त्याने प्रेम केले नावाड्यावर
१४ वर्षे वनवास सोसूनही
अन शक्य असूनही
त्याने शिक्षा केली नाही
कैकयीला वा मंथरेला,
तुझ्या आईमुळेच मी दु:ख भोगतोय
असे म्हटले नाही भरताला,
अन
कर्तव्य पाळताना दुर्लक्ष केले
पित्याच्याही अश्रूंना
तो तत्वांसाठी व्यक्तिवादी
करुणेसाठी विश्वव्यापी होता
तो तत्वमय होता
हो, तो राम होता
तो जगला नाही `रामा'साठी
म्हणून तो राम होता
शत्रूला वा विरोधकांनाच नव्हे
भक्तांना वा आप्तांनाही
समजायला, पेलायला अन जगायला
जड होता
तो नीलाकाश होता
हो, तो राम होता
- श्रीपाद कोठे
नागपूर
गुरुवार, २८ सप्टेंबर २०१७

उंबरे

अधीर लोचनात
मूक वाटा साठवून घेताना
काळाचे अनादी मूळ
उगवून येते
अन पसरू लागतात डहाळ्या
सांडू पाहणाऱ्या डोहात,
शिगोशिग भरलेल्या
प्राचीन जलाशयातून दिसणाऱ्या
अस्पष्ट धुरकट पायवाटा
देतात निमंत्रण
न थांबणाऱ्या प्रवासाचे,
पायातले उंबरे
स्वीकारू देत नाहीत निमंत्रण
अंतरातले उंबरे
सांडू देत नाहीत डोह,
आत मुळ्या पसरणारा कालवृक्ष
जखडून ठेवतो पावलांना
अन पायवाटांची निमंत्रणे
वादळ होऊन येतात
कालवृक्षाला उखडून टाकण्यासाठी,
उंबरे फक्त झिजत राहतात

- श्रीपाद कोठे
नागपूर
मंगळवार, ८ डिसेंबर २०१५

पळा पळा पळा

पळा पळा पळा
कोण पुढे पळे तो?
ही शर्यत सुमारपणाची,
ही शर्यत नावे ठेवण्याची,
ही शर्यत त्रास देण्याची,
ही शर्यत सूड घेण्याची;
ती तिकडे पाहिलीत-
ती आहे ढोंगीपणाची,
ती आहे खोटे बोलण्याची,
ती आहे बनवाबनवीची,
ती आहे `मी' गोंजारण्याची,
पळा पळा पळा
कोण पुढे पळे तो?
आणि ती पलीकडची ना-
ती फायदे लाटण्यासाठी,
ती कुटील कृत्यांसाठी,
ती कुत्सित हसण्यासाठी,
ती अद्दल घडवण्यासाठी,
आणि त्या बाजूची ती-
कोणाला तरी पाडण्यासाठी,
कोणाला कमी दाखवण्यासाठी,
कोणाला संपवून टाकण्यासाठी,
कोणाला गृहित धरण्यासाठी,
पळा पळा पळा
कोण पुढे पळे तो?
पळा पळा,
लवकर लवकर पळा
घाईघाईने पळा
शर्यत जिंकायचीच तुम्हाला
पहिले यायचे आहे ना?
बक्षीस पटकवायचे ना?
कौतुक हवे आहे ना?
पाठीवर थाप हवीय ना?
कोणी नाही दिली तर-
आपली आपण द्याल ना?
पळा पळा पळा
कोण पुढे पळे तो?
वेळ निघून जातेय
बाकीचे पुढे चाललेत
तुम्ही मागे पडताय
थकायचं नाही, भागायचं नाही
शर्यतीतून मागे हटायचं नाही
शर्यत आहे मोठी
होऊ नये खोटी
पळणे परिपाठी
म्हणून म्हणतो-
पळा पळा पळा
कोण पुढे पळे तो?

- श्रीपाद कोठे
नागपूर
सोमवार, ४ सप्टेंबर २०१७